İSMET(İNÖNÜ) PAŞA (24 Eylül 1884 - 25 Aralık 1973) "CENGİZ ÖNAL TARAKÇIOĞLU" (Tarihçi, Araştırmacı-Yazar ANKARA) -Oldukça çalışkan, her zaman kendini yenileyebilen, olayları derinlemesine analiz edebilen, mükemmeliyetçi bir karakterde, öğrenmeye açık, okumaya meraklı, mütevazı, samimi, sakin yapılı, ciddi, dürüst ve kararlı bir kişiliğe sahiptir.

İSMET(İNÖNÜ) PAŞA

(24 Eylül 1884 - 25 Aralık 1973)

Ulusal Kurtuluş ve Bağımsızlık Savaşı’nda Batı Cephesi Genel Komutanı olarak büyük yararlılıklar gösteren İsmet Paşa, 24 Eylül 1884 tarihinde İzmir’de dünyaya gelmiştir. Babası Reşit Bey, Annesi ise Cevriye Hanım’dır.

Oldukça çalışkan, her zaman kendini yenileyebilen, olayları derinlemesine analiz edebilen, mükemmeliyetçi bir karakterde, öğrenmeye açık, okumaya meraklı, mütevazı, samimi, sakin yapılı, ciddi, dürüst ve kararlı bir kişiliğe sahiptir.

Askerlik yaşamı Sivas Askeri Rüştiyesi’yle başlamış, ardından Topçu Harbiyesi ve Harp Akademisi’nden mezun olmuş ve sonrasında Kurmay Yüzbaşı olarak Edirne’deki II. Ordu’ya atanmıştır.

31 Mart Olayı olarak bilinen harekâtta Harekât Ordusu’na katılmış, Yemen’e giden 4. Kolordu Kurmay Heyeti’nde bulunmuş, Yemen’de Binbaşılığa terfi ederek, Yemen Kuvvetleri Komutanlığı Kurmay Başkanı olmuştur.

Balkan Savaşı’nda Çatalca’da görev almış, aynı yıllarda Başkomutanlık karargâhında Harekât Şubesi Müdürlüğü yapmış ve Yarbaylığa terfi etmiştir. 1915 yılında Albaylığa yükselerek II. Ordu Kurmay Başkanlığı’na atanmıştır. Ardından, Doğu’da ve Suriye Cephelerinde Üçüncü, Dördüncü ve Yirminci Kolordu Komutanlıkları’nda görevler yapmıştır. Kısa bir süre sonra da; II. Ordu’ya atanmıştır.

İsmet Paşa, Osmanlı İmparatorluğu'nun son çeyrek yüzyılı hakkında yazılanların hemen hepsinde yer alan, Ulusal Kurtuluş ve Bağımsızlık Savaşı'nın her aşamasında, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşunda, Türk Ulusu’nu çağdaş uygarlık düzeyine ulaştırmak için gerçekleştirilen Türk Devrimleri’nin her birinde Mustafa Kemal Atatürk'ün hep yanında yer almış olan en yakın çalışma arkadaşıdır.

Falih Rıfkı Atay’ın, “İsmet Paşa Mustafa Kemal Atatürk’e adeta beyninin yarısı kadar yakındı…” sözleriyle ve isabetle kaydettiği tespitini bir kez daha vurgulamakta yarar görüyorum.

Lozan’ı, onun onurlu kararlılığından söz etmeden, cumhuriyetin ilanını izleyen Türk Devrimleri’nin gerçekleştirilmesinde Atatürk’ün en yakınında bulunmasının ve dolayısıyla devrimleri her yönüyle desteklemesinin ve Türk Demokrasi tarihindeki yerinin altını çizmeden İsmet Paşa anlatılamaz.

İsmet Paşa, Mustafa Kemal Atatürk’ün aramızdan bedenen ebediyen ayrılmasının ardından, Meclis tarafından, Türkiye Cumhuriyeti’nin II. Cumhurbaşkanı olarak seçilmiştir. 1950 seçimlerinden sonra Çankaya’daki Pembe Köşk’e yerleşmiş ve yaşamını, aramızdan ayrılıncaya kadar orada sürdürmüştür.

II. Dünya Savaşı kuşağının, Ülkeyi bu savaşa sokmayarak, milyonlarca Türk çocuğunun babasız kalmasını önleyen İsmet İnönü hakkında duygu dolu anılar taşıdığı bilinmektedir. Kuşkusuz o da, bu çocukların hepsi için bir baba kaygısı duymuştur. Türkiye’nin bu Savaş’a girmesini engellediği konusundaki bir eleştiriyi yanıtlarken: “Ülkemizdeki herhangi bir çocuğun, -Baba!- diye ağlamasına gönlüm razı olamazdı…” sözlerini sarf etmesini tarih kaydetmiştir. Savaştan sonra da çok partili siyasi rejime geçilmesinde en büyük desteği sağlamıştır.

İsmet Paşa, Büyük Devrimci Önderi ve zamanla da “Ağabeyim!” diye hitap ettiği Mustafa Kemal Atatürk’ün de yaptığı gibi, eğitime büyük önem vermiş ve ciddi derecede özen göstermiştir. Onun bu yönü Türkiye Cumhuriyeti'nin en önemli eğitim aşamalarına da yansımıştır.

14 Mayıs 1950tarihinde yapılan seçimlerin kaybedilmesinden sonra, 1960 yılına kadar Ana Muhalefet Partisi Başkanı olarak siyasi yaşamını sürdürmüştür.

27 Mayıs 1960 harekâtından sonra Kurucu Meclis üyeliğine seçilmiş ve 10 Kasım 1961 tarihinde yeniden Başbakanlığa atanmıştır.

1965 yılında bu görevden ayrıldıktan sonra milletvekili olarak siyasi yaşamına devam etmiştir.

1972’de Parti Genel Başkanlığı ve milletvekilliğinden istifa ederek; 25 Aralık 1973 tarihinde aramızdan ebediyen ayrılıncaya kadar, Anayasa gereğince, Cumhuriyet Senatosu doğal üyeliği görevinde bulunmuştur.

Türk Ulusu, İsmet(İNÖNÜ) Paşa’yı Cumhuriyet Tarihimiz’in en önemli yerlerinden birine yerleştirmiş ve asla unutmayacaktır.

Mustafa Kemal Atatürk’ün hemen yanında Ulusal Kurtuluş ve Bağımsızlık Savaşımız’ın büyük ve başarılı Komutanı, Lozan Barış Antlaşması’nın mimarı ve Türk Devrimleri’nin en önemli şahsiyeti olan İsmet Paşa’ya, “Işıklar İçinde Kalması!” temennilerimi sunuyorum.

Saygılarımla…

***

Kaynak: Doğumundan Ölümüne ATATÜRK adlı kitabım.

CENGİZ ÖNAL TARAKÇIOĞLU

Tarihçi, Araştırmacı-Yazar

ANKARA